Uru nke àmụmà nye ụmụ mmadụA bịa n’ihe gbasara àmụ̀mà, ndị mmadụ na-amakarị ihe ọdachi ndị àmụ̀mà na-akpata na-akpatara ndụ na ihe onwunwe ha. N'ihi nke a, ọ bụghị nanị na ndị mmadụ na-atụ egwu àmụmà, kamakwa na-amụ anya nke ukwuu. Ya mere, na mgbakwunye na ịkpata ndị mmadụ ọdachi, ị ka maara na égbè eluigwe na àmụmà? Gịnị banyere uru na-adịghị ahụkebe nke àmụmà. Àmụ̀mà nwekwara uru a na-apụghị ịnyụ anyụ anyụ maka ụmụ mmadụ, mana anyị amachaghị maka ya. The feat nke égbè eluigwe na àmụ̀mà bụ onyinye na-enweghị atụ sitere n'okike nye mmadụ.Àmụ̀mà na-emepụta ọkụ, nke na-akpali nghọta mmadụ na itinye ọkụÀmụ̀mà na-agbakwa ọhịa ahụ ugboro ugboro, na-ebute ọkụ, na ozu anụmanụ ndị ọkụ na-ere ọkụ na-atọkwa ụtọ karịa anụ ọhịa, bụ nke mere ka nghọta na itinye ọkụ n'ọrụ nke ndị nna nna. Ọha mmadụ malitere iri nri esiri esi nri nwere ihe na-edozi ahụ ruo ogologo oge. Ọ na-eme ka ụbụrụ mmadụ na akwara dịkwuo mma, na-agbatị ndụ mmadụ, na-akwalite mmepe mmepeanya mmadụ.Àmụ̀mà nwere ike ibu amụma ihu igwe.Ụmụ mmadụ nwere ọtụtụ ahụmahụ n'iji égbè eluigwe na àmụmà na-ebu amụma mgbanwe ihu igwe. Dị ka ihe atụ, ọ bụrụ na ị hụ àmụ̀mà n’ebe ọdịda anyanwụ ma ọ bụ n’ebe ugwu, ígwé ojii nke na-eme ka àmụ̀mà na-agba n’oge na-adịghị anya gawa n’ógbè ahụ; ọ bụrụ na àmụ̀mà dị n’ebe ọwụwa anyanwụ ma ọ bụ n’ebe ndịda, ọ na-egosi na ígwé ojii ahụ na-efegharị efegharị, ihu igwe ga-adịkwa mma n’ógbè ahụ.Mepụta ion oxygen na-adịghị mma, mee ka gburugburu ikuku dị ọchaÀmụ̀mà nwere ike imepụta ion oxygen na-adịghị mma. ion oxygen na-adịghị mma, nke a makwaara dị ka vitamin ikuku, nwere ike ime ka ikuku dị ọcha ma mee ka ikuku dị ọcha. Mgbe égbè eluigwe gasịrị, nnukwu ion oxygen na-adịghị mma na ikuku na-eme ka ikuku dị ọhụrụ na ndị mmadụ na-enwe ahụ iru ala na obi ụtọ. Nnwale egosila na ion oxygen na-adịghị mma, nke a na-akpọ "vitamin nke ikuku", bara ezigbo uru maka ahụ ike mmadụ. Mgbe àmụ̀mà na-apụta, ọrụ photochemical siri ike ga-eme ka akụkụ oxygen dị n'ikuku meghachi omume iji mepụta ozone nwere mmetụta ịcha ọcha na sterilizing. Mgbe égbè eluigwe gasịrị, okpomọkụ na-adaba, ozone dị n'ikuku na-abawanye, na mmiri ozuzo na-ekpochapụ ájá dị n'ikuku, ndị mmadụ ga-eche na ikuku dị ọhụrụ nke ukwuu. Ihe ọzọ mere àmụmà nwere ike ime ka ikuku ikuku dị nso bụ na ọ nwere ike ịgbasa ihe ndị na-emetọ ikuku. Nkwalite a na àmụ̀mà na-eso nwere ike ime ka ikuku na-adịghị emetọ emetọ dị n'okpuru troposphere ruo ihe karịrị kilomita iri.Imepụta fatịlaịza nitrogenIhe dị oke mkpa nke Raiden bụ ime fatịlaịza nitrogen. Usoro ọkụ anaghị ekewa na ọkụ. Okpomọkụ nke àmụmà dị oke elu, n'ozuzu ya karịa 30,000 degrees Celsius, nke ji okpukpu ise karịa okpomọkụ nke elu anyanwụ. Àmụ̀mà na-ebutekwa nnukwu voltaji. N'okpuru ọnọdụ okpomọkụ dị elu na nnukwu voltaji, a ga-eme ka ụmụ irighiri ikuku ionized, na mgbe ha na-ejikọta, nitrogen na oxygen dị n'ime ha ga-ejikọta na nitrite na nitrate molecules, nke a ga-agbaze na mmiri ozuzo na ala n'ala ka ọ bụrụ fatịlaịza nitrogen eke. A na-eme atụmatụ na fatịlaịza nitrogen dị nde 400 na-ada n'ala n'ihi naanị àmụmà kwa afọ. Ọ bụrụ na fatịlaịza nitrogen ndị a niile daa n'ala, ọ dị ka itinye ihe dị ka kilogram abụọ nke fatịlaịza nitrogen kwa mu nke ala, nke ya na kilogram iri nke ammonium sulfate.Kwalite uto nduÀmụ̀mà nwekwara ike ịkwalite uto ihe ndị dị ndụ. Mgbe ọkụ na-eme, ike eletrik na ala na mbara igwe nwere ike iru ihe karịrị puku volts iri kwa centimita. N'ịbụ ndị na-enwe mmetụta siri ike dị otú ahụ dị iche iche, photosynthesis na iku ume nke osisi na-abawanye. Ya mere, uto osisi na metabolism na-esiwanye ike n'ime otu ụbọchị ma ọ bụ ụbọchị abụọ mgbe égbè eluigwe gasịrị. Ụfọdụ ndị mmadụ kpalitere ihe ọkụkụ na ọkụ, wee chọpụta na peas na-agbapụta na mbụ, ọnụ ọgụgụ nke alaka na-abawanye, na oge okooko bụ ọkara otu ọnwa gara aga; ọka na-aga ụbọchị asaa tupu mgbe ahụ; na kabeeji mụbara site na 15% ruo 20%. Ọbụghị naanị nke ahụ, ọ bụrụ na e nwere égbè eluigwe ise ruo isii n’oge a na-akụ ihe ubi, ntozu ya ga-adịkwa elu ihe dị ka otu izu.ike na-enweghị mmetọÀmụ̀mà bụ isi iyi ike na-adịghị emetọ ya. Ọ nwere ike wepụta 1 na 1 ijeri joules n'otu oge, na ọmụmụ egosila na ozugbo na-ehota nnukwu pulse ugbu a na àmụmà nwere ike ịkpalite mmetụta nke ọtụtụ narị puku ugboro ugboro ikuku ikuku. N'iji ike mmetụta a dị ukwuu, ala dị nro nwere ike ịmekọrịta, si otú a na-azọpụta ike dị ukwuu maka ọrụ owuwu. Dị ka ụkpụrụ nke ikpo ọkụ induction dị elu nke dị elu, okpomọkụ dị elu nke ọkụ na-emepụta nwere ike ime ka mmiri dị na nkume gbasaa iji nweta nzube nke imebi nkume na ngwuputa ọla. N'ụzọ dị mwute, ụmụ mmadụ ugbu a enweghị ike iji ya mee ihe.N'ịchịkọta, àmụmà nwere ọtụtụ mmetụta dị mma na mmepe nke ọha mmadụ. Na mgbakwunye, àmụmà bara ụba na ike dị elu, ma ọ bụ naanị ọkwa nkà na ụzụ na-emetụta ya, na ike a enweghị ike iji ụmụ mmadụ mee ihe. Ikekwe n'ọdịnihu dị nso, na mmepe nke sayensị na nkà na ụzụ, égbè eluigwe na ọkụ ga-aghọkwa ike nke ụmụ mmadụ nwere ike ịchịkwa.

---

Oge nzipu: Jun-02-2022